İkileme Türkçe Dil Bilgisi

İKİLEME

Söze güç katmak, anlamı pekiştirmek amacıyla ikilemeler kullanılır.


İkilemeler, türlü yöntemlerle oluşturulur:
Aynı sözün yinelemesiyle: (ağır ağır, yavaş yavaş, uzun uzun…)
Yansıma sözcüklerle: (kütür kütür, şırıl şırıl, çatır çatır…)
Yakıştırma sözcüklerin birlikte kullanımıyla: (eski püskü, eğir büğrü…)
“m” sesinin aracılığıyla: (kitap mitap, kapı mapı, çocuk mocuk)
Zıt anlamlı sözcüklerin birlikte kullanımıyla: (aşağı yukarı, gece gündüz)

Sözün anlamını pekiştirmek, onu zenginleştirmek ya da değişik anlam ilgileri oluşturmak için iki sözün bir araya getirilmesiyle oluşan söz öbeğidir. İkilemeler yapıca ve anlamca farklılıklar gösterir.


Aynı sözcüğün tekrarıyla yapılabilir.
Usul usul sınıfı terk etti.
Koşa koşa geldi.


Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.
Yalan yanlış sözlerle ortalığı karıştırdı.
Artık kimsede ar namus kalmadı.

Karşıt anlamlı sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.
Aşağı yukarı iki aydır kimse uğramadı buraya.
İşin aslını er geç öğreneceğim.

Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle yapılabilir.
Eğri büğrü yollardan denize ulaştık.
İçeriye ufak tefek bir adam girdi.

Her ikisi de anlamsız sözcüklerle yapılabilir.
Ivır zıvır eşyaları tavan arasına kaldırdık.
Böyle eften püften sebeplerle oyalama beni.

Sözcüklerden biri ya da her ikisine ekler getirilerek yapılabilir.
Beni baştan aşağı şöyle bir süzdü.
Onunla başa baş mücadele etti.
Her ikileme cümleye değişik bir anlam katar.
Yüzüme acı acı gülümsedi. (kuvvetlendirme)
Gideli aşağı yukarı iki gün oldu. (ihtimal)
Ivır zıvır eşyaları atın. (değersiz)
Caddede sıra sıra ağaçlar vardı. (çokluk)